‘Met Dirkjan kan ik alles’
Het gebeurt niet vaak: een striptekenaar die een belangrijke cultuurprijs wint. Mark Retera, tekenaar van Dirkjan, deed het en kreeg op 9 september de Karel de Grote Oeuvreprijs van de gemeente Nijmegen uitgereikt. De bijbehorende cheque van tienduizend euro was hij snel kwijt: ‘Op dezelfde dag kreeg ik de rekening van de drukker, en daar ging het geld weer.’
De cover van het nieuwe Dirkjan-album dat komende week verschijnt.
Retera had het er maar druk mee in de week dat hij de prijs uitgereikt kreeg. Er kwam meer bij kijken dan alleen een beeldje ophalen. ‘Ik heb een expositie ingericht en een workshop gegeven. Dat doe ik anders nooit, dus daar ging wel wat tijd in zitten.’ Maar het is dan ook een serieuze prijs. De tekenaar van Dirkjan komt in een rijtje dichters, architecten en beeldhouwers terecht, bekende namen in Nijmegen. ‘Ik vind het wel bijzonder, want strips worden niet altijd door iedereen serieus genomen,’ zegt Retera. ‘Maar er was een lange speech van de burgemeester, heel goed geschreven en heel goed gebracht. En er lag een flink juryrapport dat met toewijding was geschreven.’
Het enige nadeel van deze feestelijke week: Retera heeft een behoorlijke achterstand opgelopen in zijn werk. ‘Ik heb van Dirkjan oud werk moeten inleveren. Dat moet ik niet te vaak doen.’ Toch wordt de strip al regelmatig gerecycled, want er moet zes dagen per week een aflevering in de krant staan, terwijl Retera er meestal maar vier kan maken. En dan verschijnen de strips ook nog op Facebook en in de Dirkjan-kalender. ‘Ik ben de koning van het hergebruik,’ lacht Retera. ‘Ik krijg er gelukkig heel weinig klachten over.’
De figuren rondom Dirkjan
De grappen van Dirkjan zijn dan ook vaak zo absurd en tijdloos dat het altijd leuk is om ze nog een keer te lezen. Wat ooit begon als hobbystrip in een studentenblaadje toen Retera studeerde aan de universiteit in Nijmegen, is dertig jaar later uitgegroeid tot een fenomeen. En naast de hoofdpersoon is er een hele reeks nevenfiguren bij gekomen. Retera: ‘Dirkjan heeft eigenlijk niet zo veel karakter, hij moet het hebben van de nevenfiguren.’ Bijvoorbeeld zijn beste - maar asociale - vriend Bert. Of Van Druten, de leraar die zijn leerlingen mishandelt, de favoriet van Retera zelf.
Een ander typisch kenmerk van de Dirkjan-strips zijn de stripfiguren van anderen die er regelmatig in opduiken. Zo zijn de Smurfen, Superman en Batman vaak terugkerende personages, maar ook Suske en Wiske komen geregeld langs. Natuurlijk wel op een Dirkjan-manier, dus hebben de smurfen last van lichamelijke ongemakken of een spraakverwarring en is Superman in plaats van superheld een eersteklas loser. Commentaar van de rechthebbenden heeft Retera nooit gehad, ook al komen sommige figuren best vaak langs in zijn strips. ‘Ze staan zo ver af van de oorspronkelijke figuren, dat het wel weer kan. Het is meer parodie.’
Social media
Met bijna 200.000 likes op Facebook weet Dirkjan ook zijn weg te vinden naar de nieuwe media. Daarnaast heeft Retera geëxperimenteerd met animatie, bijvoorbeeld met de korte film Dirkjan heerst!. Daarin wordt het sullige stripfiguur door een ingreep van aliens een ware volksmenner en als een echte Adolf Hitler heerst hij over de wereld. Volkomen absurd, en daardoor past het precies in het Dirkjan-oeuvre. Collega’s Wilfred Ottenheijm en Remco Polman hebben zich op die animatie gestort, voor Retera was het niet meer dan een leuk experiment. ‘Ik vind die filmpjes keileuk, maar er gaat zo veel geld en energie in zitten. Daar ligt mijn hart niet. Ze zijn geinig, maar niet meer dan dat.’
Na dertig jaar grappen en grollen is het einde voor Dirkjan nog lang niet in zicht. Op 15 oktober verschijnt het nieuwe album, Dirkjan 22. Retera heeft nog genoeg inspiratie om zijn figuurtje te laten voortleven. ‘De truc is wel om jezelf te blijven motiveren. Dat kun je zoeken in nieuwe karakters of in langere verhalen. In de verhalen zit geen enkele beperking. Met Dirkjan kan ik alles.’
Dit artikel is eerder verschenen in de Boekenkrant.
Is Mark Reterade de zoon van fysiotherapeut Retera die in de jaren '60 op Charlotteoord, kinderrevalidatiecentrum in Tilburg werkte? Hij tekende ook strips kan ik me nog herinneren.
Ik werkte daar ook in het onderwijs!Wel erg lang geleden!
Ria (Simons) Coppes