‘Nederland is een verloren zaak, heel jammer’

Dacht je dat Suske en Wiske de populairste strip van Vlaanderen was? Vergeet het maar, De Kiekeboes zijn het bekende duo ruimschoots voorbijgestreefd. Tekenaar Merho hoort na veertig jaar dan ook bij de onbetwiste top van de stripwereld. In Vlaanderen tenminste, want in Nederland kent niemand hem.

Ze staan nog altijd trots te pronken in een vitrinekast in zijn werkkamer: de poppenkastpoppen van de familie Kiekeboe waar het allemaal mee begon. De broer van Merho, pseudoniem van Robert Merhottein, was poppenkastspeler, en Merho ontwierp voor hem het hoofdpersonage. In de late uurtjes, naast zijn werk bij Studio Vandersteen, maakte hij van de poppenkast een strip en verzon er een hele familie omheen. Een heel klassiek, doorsnee gezin: vader, moeder en twee kinderen. Iets wat Willy Vandersteen bewust nooit gedaan heeft, want volgens hem zouden een vader en moeder Suske en Wiske maar beletten om avonturen te beleven. ‘Doe nooit wat je leermeester zegt’, lacht Merho.

Lees ook: Rode Kruis schrapt lesbisch meisje van Kiekeboe-sticker

Succes

Maar weinig mensen, inclusief Vandersteen, geloofden bij de start in 1977 dat De Kiekeboes een succes zou worden. De kaarten in stripland waren immers geschud. Kuifje, Asterix, Lucky Luke, Suske en Wiske en Nero bepaalden al ruim twintig jaar het beeld. Merho zelf zag dat anders: ‘Het was van begin af aan mijn streven om een succesvolle strip neer te zetten. Ik wilde uitkomen waar ik nu ben. Ik had ook geen plan B, dit moest het worden.’ Merho wist een voet tussen de deur te krijgen bij de krant Het Laatste Nieuws, de enige Vlaamse krant die nog geen vervolgstrip publiceerde, en de rest is geschiedenis. Bijna 150 albums later is De Kiekeboes zelfs Suske en Wiske in populariteit voorbijgestreefd.

Dat wil zeggen, in Vlaanderen. Het is de succesvolle stripreeks nooit gelukt om de grens over te steken naar Nederland, laat staan Wallonië of Frankrijk. Merho zelf snapt er niks van. ‘Het had moeten lukken in Nederland, want het is dezelfde taal, en het had net zo goed een Nederlands gezin kunnen zijn. Bovendien heb ik altijd het Nederlands cabaret gevolgd, dus qua humor zou het ook moeten aansluiten.’ Misschien heeft de naam Kiekeboe hem parten gespeeld, want die heeft in Nederland veel meer een kinderlijke bijklank dan in Vlaanderen.

Lees ook: Typisch Vlaams: de familiestrip

Of het is het verschil in stripcultuur? ‘In Nederland worden strips behandeld als tijdschriften, die staan er even en ze zijn ook snel weer weg. Oude titels van strips kun je dan niet krijgen, dus er is geen echte infrastructuur.’ Nu hij de top heeft bereikt in Vlaanderen, heeft Merho zijn pogingen om de strip bekender te maken over de grens gestaakt. ‘Ik ben er ondertussen wel overheen. Het is heel erg, maar ik denk dat Nederland wat dat betreft een verloren zaak is. Heel jammer.’

Fanny K.

Liever richt hij zijn blik op wat er in Vlaanderen nog komt. Het eerste deel van de spin-off Fanny K. ligt nu in de winkel. Zoals de serie Amoras de ‘volwassen versie’ van Suske en Wiske is, is Fanny K. de ‘volwassen versie’ van De Kiekeboes, met tienerdochter Fanny in de hoofdrol. Merho was meteen enthousiast toen de uitgeverij met dit idee kwam en ging al snel praten met scenarist Toni Coppers, een bekende Vlaamse misdaadauteur. ‘Het hoofdpersonage uit zijn thrillerreeks is een vrouw, dus hij weet heel goed hoe hij vanuit de vrouwelijke psyche moet schrijven. Dat voelt hij heel goed aan, hij schrijft prachtige dialogen.’ In deze reeks is Fanny vijf jaar ouder en woont ze op zichzelf. Er komen thema’s aan bod die voor een normaal verhaal van De Kiekeboes te zwaar zouden zijn, zoals huiselijk geweld, abortus of borstkanker.

Lees ook: Merho: 'Ik lig wakker van toekomst Kiekeboes'

De gewone reeks loopt daarnaast natuurlijk wel gewoon door, al doet de 68-jarige Merho het tegenwoordig wat rustiger aan. Van vier albums is de productie teruggeschroefd naar twee albums per jaar. De toekomst op lange termijn, daar durft hij nog niet aan te denken. ‘Als er iets is waarvan ik ’s nachts wakker lig, dan is dat hoe De Kiekeboes verder moet. De sterkte van de strip is ook meteen het zwakste punt: het succes hangt voor een groot deel af van mijn manier van vertellen.’ Een opvolger vinden blijkt een gigantische klus.

Toekomst

Merho heeft nog niet vastgelegd wat er met zijn strip moet gebeuren, bijvoorbeeld in een testament. Hij sluit ook niet uit dat hij De Kiekeboes toch ooit aan iemand anders overdraagt. ‘Ik denk dat ik op zeker ogenblik moet zeggen: oké, dit was het, nu moet iemand anders het maar doen. En als dat gebeurt, dan bekijk ik het ook niet meer. Want dan wil ik me er toch weer mee gaan bemoeien en dingen veranderen. Laat het maar gebeuren.’ En als hij er zelf niet meer is, moet zijn dochter maar beslissen wat er met de strip gebeurt, zegt hij nuchter. ‘Dan mag ze ermee doen wat ze wil. Ik ben er toch niet meer.'

Dit interview is eerder gepubliceerd in de Boekenkrant en is gebaseerd op de Stripjournaal Podcast met Merho.